Mùa nước trong xưa
        Trong ná»—i nhá»›, hồi trước, đất trá»i quê ta chỉ có hai mùa: Mùa nước trong và mùa nước đục.
         Mùa nước đục bắt đầu từ mùng năm tháng năm âm lịch, dân mình kêu bằng con nước quay. Lúc nà y, con sông Ä‘áºm ngá»t mà u gạch non, mà u cá»§a phù sa đất Ä‘ai từ nhiá»u vùng trá»™n lại. Nhìn sông lúc nà y lòng cÅ©ng thấy như trá»™n lẫn mấy ná»—i bồi hồi, man mác, da diết… má»™t Ä‘iá»u gì đó rất xa. Có lẽ đó là dư âm ký ức cá»§a những mùa nước nổi quá ấn tượng, đã in sâu và o trong tiá»m thức ngưá»i miá»n Tây Nam bá»™. Há»… nhìn nước đục là biết sắp đến mùa nước đổ. Äôi khi ngưá»i ta còn nhìn mà u nước mà đoán má»±c nước năm đó sẽ cao đến bao nhiêu.
         Mùa nước trong là mùa bắt đầu những cÆ¡n gió chướng. Khi cái lạnh se se thổi, là những hạt phù sa hiá»n khô cá»§a đất phương Nam - vốn thưá»ng quen nắng ấm - lau nhau trốn lạnh, lặn núp xuống đáy sông, nhưá»ng lại cho dòng nước trong veo trôi nhẹ hững.
          Mùa nước trong cÅ©ng là thá»i Ä‘iểm cắt lúa mùa. Những ghe chở lúa mùa từ đồng sâu nối Ä‘uôi nhau vá» xóm, chui qua những chiếc cầu tre soi bóng xuống dòng nước trong văn vắt, nhìn thấu suốt đến táºn chân cầu.
         Giữa mùa nước trong là những ngà y dà nh cho các cô thôn nữ miệt ruá»™ng như mình táºp tà nh công-dung-ngôn-hạnh. Äó là mùa chuẩn bị đón Tết.
          Vá»›i mình, quê đẹp xôn xao và há»±c hỡ nhất là những ngà y nước trong. Các cây cầu bến sông trước nhà rÃu rÃt tiếng nói cưá»i, há»i thăm, chỉ vẽ nhau cách là m bánh mức, dưa cà dưa kiệu cá»§a mấy cô, mấy dì, mấy thiếm. Nhà ai cÅ©ng có má»™t cây cầu bến sông. Mình thÃch nhất là mang rau cải xuống bến để rá»a và o những ngà y nà y. Trá»i Æ¡i nó đẹp! Có lần, má mua mấy chục cải là m dưa, kêu Ä‘em xuống bến rá»a. Mình đội thúng cải xuống bến, hứng chà quăng rải hết mấy chục cây cải xuống dòng nước trong xanh Ä‘ang chảy nhẹ như ru. Những cây cải bẹ xanh như những cái hoa bèo vÄ© đại, trôi láºt nghiêng láºt ngá»a giữa dòng nước xanh trong. Mình thÃch chà đứng ngó đã Ä‘á»i rồi má»›i nhảy ùm xuống vá»›t! Vui muốn chết!
            ThÃch nhất là những món quà vá»›t được bất ngá» từ sông. Khi thì trái máºn chÃn, khi thì trái dừa bị chuá»™t cắn cuống, rá»›t tạt và o sông; tháºm chà có khi là má»™t trái dưa hấu to tròn, xuồng ai chở đầy, lăn xuống trôi theo dòng nước. Những thứ ấy nhiá»u khi không ăn được, nhưng vẫn mừng húm như bắt được lá»™c trá»i. Hồi nhá», tắm sông chẳng đứa nà o mà không vá»›t được và i thứ gì đó. Sông già u thiệt!
           Mùa nước trong, tắm sông, con sông thì hẹp, xuồng ngưá»i nà y ngưá»i kia bÆ¡i qua bÆ¡i lại liá»n liá»n, là con gái có ý tứ thì phải luôn tay Ä‘áºp cho động nước má»—i khi có xuồng ai bÆ¡i qua kế bên mình, bởi nước xanh, mặt nước mà yên là sẽ trong suốt như má»™t tấm gương, nhìn thiếu Ä‘iá»u thấy luôn tá»›i cẳng. Mấy chuyện nà y má hổng dạy nhưng nhiá»u đứa con gái tá»± biết. Tóm lại, tắm sông mùa nước trong, má»i tay hÆ¡n mùa nước đục. Mà vui…
          Nước bây giá» biết có còn trong đục đẹp như xưa? Những dòng sông bây giá» khác lắm. Lúa mùa hầu như không còn nữa, cầu khỉ cÅ©ng vắng bóng dần; bánh mức, dưa cải dưa kiệu bốn mùa Ä‘á»u có, cầu bến thưa dần những bóng ngưá»i à ới gá»i nhau. Gió chướng vẫn se lạnh như ngà y nà o mà sao nước sông dưá»ng như Ãt trong hÆ¡n trước? Có phải những hạt phù sa ngà y nay không còn nhát lạnh, hay trong dòng trôi bây giá» nước không chỉ chứa phù sa cá»§a đất Ä‘ai. Tất cả đã ô nhiá»…m quá nhiá»u!
           Mà thôi, thá»i gian luôn mang Ä‘i và mang đến những Ä‘iá»u ắt phải. Äất trá»i vẫn bốn mùa thay đổi hồn nhiên, ta dại gì ấm ức mãi cho phiá»n!
          Sông vẫn đó, vẫn hết mùa nước đục đến mùa nước trong; trong đục má»—i thá»i đâu thể mãi giống nhau. Má»i Ä‘iá»u cÅ©ng váºy.
           Ta biết, đâu đó giữa Ä‘á»i, ngược xuôi trôi dạt khắp nÆ¡i, đâu chỉ mình ta vẫn dà o dạt trong lòng những mùa nước trong như thế.