
                 Nhà thơ Thu Nguyệt:
“Ta ngồi Ä‘o đếm mênh môngâ€
           “GiÆ¡ tay là hái được tình/ Má»™t mình mình nắm, má»™t mình mình buôngâ€. “Ta ru đá lẫn ru mình/ Buồn ngây ngất giữa chông chênh đất trá»iâ€. “Ước gì ta được buồn như đá/ Nước giỡn mà ta khuyết tháºt thà â€. “Hoa vô tư nở bên Ä‘á»i/ Ta vô tình lại há»c đòi xót xaâ€. “Ta ra thà nh phố xa đồng/ Äốt nhang nhìn khói bay vòng mà thương/ Nhá»› cồn cà o nước kinh mương/ Vắng mình rải lá xem đưá»ng nước trôi/ Äã xa thì lỡ xa rồi/ Buồn! Äem thau nước ra soi bóng mìnhâ€. “Trút tình và o chốn hư không/ Ta như sợi chỉ đèo bòng treo chuông/ Loay hoay giữa má»™t con đưá»ng/ Chuông không ai gióng mà buồn cứ ngânâ€. “Ta ngồi Ä‘o đếm mênh mông/ Không đèn, trăng… để cùng không bóng mìnhâ€â€¦ThÆ¡ Thu Nguyệt là váºy – mở ra má»™t “cõi lạâ€(*)trà n đầy cảm xúc và chiêm nghiệm. Trong thá»i buổi mà không Ãt ngưá»i là m thÆ¡ dá»… dãi và thÆ¡ xuất hiện quá nhiá»u đến mức khiến cho ngưá»i ta ngán Ä‘á»c thÆ¡ thì thÆ¡ Thu Nguyệt vẫn cuốn hút và gây ấn tượng đặc biệt vá»›i ngưá»i Ä‘á»c. Không có gì lạ khi thÆ¡ Thu Nguyệt nháºn được sá»± đánh giá cao cá»§a nhiá»u nhà văn, nhà thÆ¡, nhà báo, nhà phê bình văn há»c. CÅ©ng không có gì ngạc nhiên khi thÆ¡ chị đã nhiá»u lần được trao giải thưởng: giải C (không có giải A) cuá»™c thi sáng tác văn há»c năm 1998–2000 cá»§a báo Văn Nghệ – Há»™i Nhà văn Việt Nam, giải B (không có giải A) giải thưởng văn há»c năm 2000 cá»§a Há»™i Nhà văn Việt Nam, giải thưởng Văn há»c Nghệ thuáºt thà nh phố Hồ Chà Minh năm 2000–2002… Không chỉ là tác giả cá»§a 5 táºp thÆ¡ (Äiá»u tháºt, Ngá»™, Cõi lạ, Hoa cá» bên đưá»ng, Theo mùa), Thu Nguyệt còn sáng tác nhiá»u truyện ngắn, tản văn, bút ký…
*PV:Nhiá»u cây bút cho rằng văn chương đối vá»›i há» chỉ là má»™t cuá»™c chÆ¡i. Vá»›i chị thì sao? ThÆ¡ có tầm quan trá»ng như thế nà o trong Ä‘á»i sống tinh thần cá»§a chị? Chị có coi văn chương là sá»± nghiệp?
Nhà thÆ¡ Thu Nguyệt:Văn chương là tất cả Ä‘á»i sống tinh thần cá»§a tôi. Tôi đã viết: “Tôi không bao giá» xem văn chương là trò tiêu khiển, giải trÃ...†- Má»™t chút vá»›i nghá»(1). “Nếu không có văn chương thì chắc cuá»™c Ä‘á»i nà y không còn gì hấp dẫn tôi nán lại†- Phương tiện(2 )- . Văn chương là ngưá»i bạn thân thiết nhất, đồng hà nh cùng tôi trong cuá»™c Ä‘á»i nà y. Sá»± nghiệp văn chương cá»§a tôi, dù “má»ng dÃnhâ€, rất quèn, nhưng không vì thế mà tôi xem đó chỉ là đồ chÆ¡i.
          *Ngưá»i ta bắt gặp trong thÆ¡ chị những giá»t nước mắt, những ná»—i buồn tưởng như không gì có thể an á»§i hay hóa giải, nhưng rồi chị lại tá»± dá»— dà nh vá»›i nụ cưá»i vô ưu, vá»›i sá»± tá»± trà o tỉnh táo để ná»—i buồn bá»—ng trở thà nh nhẹ tênh, trong trẻo … Äó là nhá» sức mạnh cá»§a thÆ¡ hay sức mạnh ná»™i tại cá»§a chị, hay cả hai?
Theo tôi, ná»—i buồn không thể hóa giải được bằng bất cứ sức mạnh nà o. Hóa giải được táºn gốc những ná»—i buồn “bao la†ấy chỉ có thể bằng sá»± thấu hiểu thấu đáo lẽ Ä‘á»i, qui luáºt…
          *Ngưá»i ta cÅ©ng nháºn xét là thÆ¡ chị già u tÃnh triết lý. Chị có chá»§ trương dùng thÆ¡ để triết lý hay đó chỉ là sá»± chiêm nghiệm tất yếu cá»§a ngưá»i là m thÆ¡ vá» niá»m vui, ná»—i buồn, hạnh phúc, Ä‘au khổ, sá»± có–không, được–mất … cá»§a kiếp ngưá»i?
Nếu chá»§ trương dùng thÆ¡ để triết lý thì e rằng thÆ¡ không còn là thÆ¡ nữa. Trong thÆ¡ có triết lý nhưng trong triết lý chưa chắc đã có thÆ¡, váºy thì thÆ¡ “oách†hÆ¡n triết lý rồi, dại gì ta chá»§ trương Ä‘em thÆ¡ Ä‘i mần triết lý. ThÆ¡ hay, trong đó ắt sẽ có nhiá»u thứ và triết lý là má»™t thà nh phần.
*Trong thÆ¡ cÅ©ng như truyện ngắn, bút ký, tản văn cá»§a chị Ä‘á»u Ãt nhiá»u mang mà u sắc đạo pháp Pháºt giáo. Hình như không riêng gì trong tác phẩm mà ngay chÃnh trong cuá»™c sống chị cÅ©ng bị ảnh hưởng và chi phối bởi tư tưởng Thiá»n?
Äó là hướng đến cá»§a tôi.
            *Trong thÆ¡ chị Ãt khi xưng “em†như số đông các nhà thÆ¡ nữ khác. Thu Nguyệt trong thÆ¡ thưá»ng xưng “ta†và cái “ta†ấy luôn độc thoại … Tại sao váºy? Sá»± độc thoại triá»n miên trong thÆ¡ khiến chị vÆ¡i bá»›t cô đơn hay cà ng cảm thấy cô đơn nhiá»u hÆ¡n ?
Tôi không có nhu cầu vÆ¡i bá»›t cô đơn nên cÅ©ng không lúc nà o cảm thấy cô đơn nhiá»u hÆ¡n hay Ãt hÆ¡n. Khi ta còn độc thoại là chưa Ä‘i đến táºn cùng sá»± cô đơn đâu. Cô đơn đến táºn cùng sẽ là sá»± hòa nháºp vá»›i tất cả. Tôi mong ước Ä‘á»u đó.
         *Nhiá»u ngưá»i trong giá»›i chuyên môn đã đánh giá rất cao và hết lá»i khen ngợi thÆ¡ chị. Riêng chị, chị có hà i lòng vá»›i thÆ¡ mình?
Dại gì giả vá» khiêm tốn mà trả lá»i là hà i lòng nhỉ? Ngưá»i há»i hợt sẽ bảo mình chảnh, ngưá»i sâu sắc sẽ bảo mình thấp, ngưá»i thâm thúy sẽ biết mình giả bá»™. (cưá»i…) Tháºt ra, nếu có sá»± hà i lòng thá»±c sá»± thì thế giá»›i nà y đã khác rồi. Ngưá»i ta chỉ hà i lòng từng lúc thôi. Tôi nhá»› nhà văn SÆ¡n
Nam
trong nhiá»u câu chuyện thưá»ng hay nheo nheo mắt hồn nhiên nói “Ê, cái nà y tui hay à nghen!†Tôi có lúc bất chợt trong hoà n cảnh bồng bá»™t nà o đó bá»—ng nhá»› và i câu thÆ¡ mình và cÅ©ng mắc nói như ổng. Nhưng hú hồn là tôi kịp nÃn! Và bây giá», khi công tâm tá»± “quýnh giá†thÆ¡ mình, tôi dá»± tÃnh không là m thÆ¡ nữa. (Nhưng thÆ¡ là thứ không thể dá»± tÃnh!).
*Trong thÆ¡ và trong văn xuôi cá»§a chị chỉ có má»™t Thu Nguyệt hay có nhiá»u Thu Nguyệt khác nhau? Nếu Thu Nguyệt thÆ¡ khác Thu Nguyệt văn xuôi thì Thu Nguyệt nà o là tháºt nhất?
Thu Nguyệt nà o cÅ©ng tháºt quá trá»i là tháºt hết! Tôi mà biết Thu Nguyệt nà o là tháºt nhất thì tôi đã thà nh Pháºt rồi.
          *Nhìn lại những năm tháng đã qua, chị có hối tiếc gì không? Hiện nay chị mong ước Ä‘iá»u gì?
Không có Ä‘iá»u gì trên Ä‘á»i không mang lại cho ta bổ Ãch nếu ta biết váºn dụng nó. Má»i sá»± trong vÅ© trụ Ä‘á»u có căn nguyên và qui luáºt cá»§a nó nên “hối tiếc†là hai từ vô bổ nhất… Tôi chỉ có má»™t hướng đến. Sở dÄ© tôi còn quanh quẩn “Theo mùaâ€(*) chưa thoát ra được là vì “nợ trần chưa dứtâ€. Äiá»u mong ước nhất hiện nay cá»§a tôi là đừng mong ước gì ngoà i những Ä‘iá»u tôi có thể là m được.
          *Cách đây và i năm, chồng chị – há»a sÄ© Việt Hải đã đột ngá»™t qua Ä‘á»i vì tai nạn. Chị còn lại cô đơn, hụt hẫng vá»›i các con bé dại. Từ má»™t phụ nữ vốn quen vá»›i sá»± bảo bá»c cá»§a chồng, chỉ biết là m thÆ¡ và ná»™i trợ, chị đã phải gượng dáºy từ ná»—i Ä‘au mà bươn trải nuôi các con … Chị đã trải qua thá»i kỳ Ä‘au xót và khó khăn ấy như thế nà o, Ä‘iá»u gì giúp chị sức mạnh để có thể đứng vững trong hoà n cảnh nghiệt ngã và thÃch nghi vá»›i cuá»™c sống hiện nay?
Là má»™t con bé nhà quê đến “nằm mÆ¡ vẫn má»› lá»i dân miệt đồngâ€, là má»™t ngưá»i phụ nữ là m thÆ¡ không thuá»™c trưá»ng phái “bản lÄ©nhâ€, tôi không thể hình dung được mình sẽ sống ra sao giữa đất Sà i Gòn vá»›i má»™t đà n con 3 đứa nhóc nheo. Biến cố năm 2003 đối vá»›i tôi như má»™t vụ big-bang! Trong vòng 6 tháng tôi phải chịu 2 cái đại tang: tang chồng và tang cha. Nếu không có tinh thần Pháºt giáo, tôi chắc mình sẽ không thể trụ nổi! CÅ©ng may, ngoà i sá»± thấu hiểu cá»§a bản thân, tôi còn được sá»± thông cảm, giúp đỡ cá»§a má»i ngưá»i.
      *Chẳng những chị đã vượt qua hoà n cảnh khó khăn để nuôi con, giữ vững gia đình mà còn… cầm chắc tay cây bút, chị có thấy “Ê, cái nà y tui hay à nghen!†không?
Thá»±c ra, ngưá»i ta không ai sá» dụng hết khả năng cá»§a mình. Khi hoà n cảnh bắt buá»™c, con ngưá»i sẽ phải thÃch ứng. Tôi thấy mình cÅ©ng bình thưá»ng thôi, có biết bao ngưá»i phụ nữ khác hoà n cảnh còn thê thảm hÆ¡n tôi, và há» cÅ©ng đã vượt qua còn ngoạn mục hÆ¡n tôi. Vá»›i má»™t ngưá»i cầm bút thì hoà n cảnh khó khăn không dá»… rứt cây bút ra khá»i tay ta hÆ¡n là hoà n cảnh thuáºn lợi. Có trang viết để sẻ chia, tôi thấy mình hạnh phúc và “có phước†hÆ¡n nhiá»u ngưá»i phụ nữ (không biết viết văn) khác. Thiệt tình thì không phải tôi cầm chắc cây bút mà là nương tá»±a và o cây bút.
            *Hoà n cảnh khó khăn, neo đơn có ảnh hưởng đến thá»i gian sáng tác cá»§a chị?
Sống trong thá»i đại ngà y nay, ngưá»i rảnh rá»—i cÅ©ng chẳng thể bảo mình không báºn. Vấn đỠlà cách ta xá» lý thá»i gian thế nà o cho hiệu quả nhất. Mà cái nà y là cái… nhà thÆ¡ lúng túng nhất! Có lần nhà thÆ¡ Nguyá»…n Duy đã phải thốt lên: “Việc thiên, việc địa, việc nhà / Má»™t mình anh vãi cả ba linh hồnâ€. Vợ bệnh có má»™t ngà y mà ổng còn “vãi linh hồn†như thế, huống là tôi… có lẽ không còn biết linh hồn nằm ở đâu mà “vãi†nữa!!!(cưá»i) Tháºt ra má»i sá»± Ä‘á»u nằm ở tâm ta. Má»™t tâm thế bình an, không loạn động sẽ mang lại cho ta sá»± cân bằng, má»i vấn đỠsẽ lần lượt được giải quyết má»™t cách nhẹ nhà ng không rối rắm. Má»™t Ä‘iá»u quan trá»ng không kém là ta đừng quá tham lam, chá»› đặt ra cho mình quá nhiá»u áp lá»±c. Tôi rất thÃch câu thÆ¡ cá»§a Trần Nhân Tông và tôi thưá»ng lấy đó là m phương châm sống: “Ở Ä‘á»i vạn sá»± cứ tùy duyên/ Äói đến thì ăn mệt ngá»§ liá»nâ€. Cứ thế. Và tôi đã từ từ là m được những việc cần là m.
         *Chị có dá»± định gì cho những ngà y sắp tá»›i – trong Ä‘á»i sống gia đình và trong sá»± nghiệp văn chương?
Tôi có tá»›i 3 cô con gái, cô bé nhất chưa đầy 10 tuổi. Quãng đưá»ng hồi há»™p và quá xa, xa đến mức tôi chẳng biết phải dá»± định gì! Trước mắt là phải kiếm mồi nuôi con như bao gà mẹ khác. Mong ước cá»§a tôi là sau nà y khi các con khôn lá»›n, tá»± lo được cho bản thân, tôi sẽ lui vỠở ẩn trong má»™t vùng núi rừng xa xôi nà o đó. Hà nh trang mà tôi mang theo - nếu có- cÅ©ng sẽ chỉ là cây viết. Năm nay tôi dá»± định sẽ in má»™t táºp văn xuôi. Tôi vẫn viết thưá»ng ngà y lai rai trên trang web cá nhân “thunguyetvn.comâ€. Äó là công việc tôi yêu thÃch nhất. Tôi mong muốn trang viết cá»§a mình sẽ mang lại cho ngưá»i Ä‘á»c đôi Ä‘iá»u bổ Ãch, có thể chia sẻ và gợi mở cho má»i ngưá»i những Ä‘iá»u mà tôi trăn trở nghÄ© suy. Vá»›i mong ước như thế, những trang viết là tâm huyết, là tấm lòng cá»§a tôi đối vá»›i cuá»™c Ä‘á»i nà y.
              *Cám ơn chị đã dà nh cho PNCN cuộc trò chuyện nà y.
                                             Diễm Chi  thực hiện
                             (Báo Phụ nữ chá»§ nháºt - số 28 ngà y 22-7-2007)
-----------------------------------