Xuân về trên cánh đồng hoang

KIM TRÀ (Thu Nguyệt)

Có lẽ trong giới nghệ sĩ nhiếp ảnh, hiếm người có "mật độ giải thưởng" dày như Bùi Bé Tư. Liên tục trong 10 năm liền cầm máy, 1986-1996 hầu như năm nào anh cũng đạt giải thưởng. Có năm "ẵm" đến gần chục giải (3 lần đoạt giải ACCU). Giải thưởng gần đây nhất là huy chương Vàng cuộc thi ảnh quốc tế đầu tiên tổ chức tại Việt Nam ( Fiap) với 977 tác giả của 35 quốc gia tham dự.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình cha mẹ mù chữ, 10 anh chị em không ai vượt quá lớp 4 trường làng, bản thân Bùi Bé Tư cũng chỉ học được đến lớp 7 rồi phải nghỉ học để đi làm ruộng trong đồng sâu. Lúc nhỏ, Bùi Bé Tư đi học 1 buổi, chăn bò 1 buổi. Ngày hè thì hầu như là sống trên lưng bò. Lớn lên một chút, qua tuổi chăn bò thì đến tuổi...đi sau đuôi bò cầm cày. Có lần đi thực tế sáng tác cùng đoàn với anh, giữa đồng trống, trời mua bất ngờ, anh cởi áo bọc lấy máy ảnh, khom lưng che máy. Vừa xoay lưng theo hướng gió đỡ mưa, anh vừa kể chuyện tiếu lâm( Bùi Bé Tư vốn rất khôi hài). Nhưng rồi một thoáng xa xôi, anh kể: " Hồi nhỏ, chăn bò, cày ruộng, năm này tháng kia giữa đồng mênh mông mưa gió, nhưng không hề có được cái áo mưa!". Thấy tôi tỏ vẻ ái ngại trước cái lưng trần bị mưa quất rát rạt, anh cười: "Hề gì! Hồi nhỏ, chăn bò ở đồng trống, gần sân tập bắn bia, chỗ ấy mới có nhiều cỏ tốt bởi ít đứa trẻ chăn trâu nào dám thả trâu bò đến. Đạn bắn vãi tứ tung mà còn chẳng hề gì!" Rồi anh say mê kể, vẫn cái điệp khúc "hồi nhỏ": "Hồi nhỏ mình khoái đờn vọng cổ lắm! Được ông anh họ cho cây đàn ghita tân nhạc, mình đẽo cho phím lõm xuống để đi học vọng cổ. Hồi ấy, có ông thầy dạy đờn. Ổng dạy 6 câu đờn vọng cổ giá là 10 đồng. Mình đi cắt cỏ mướn gần cả tháng, ráng kiếm được 10 đồng để đi học. Nhưng mới học được 2 câu thì ông thầy đi mất. Buồn dữ lắm!".

Khi tôi hỏi, lần đầu tiên được cầm trên tay cái máy ảnh là lúc nào, Bùi Bé Tư trả lời ngay: "Đó là năm học lớp 6. Đang chăn bò trên đồng, gần đường lộ, có cặp vợ chồng một ông sĩ quan nọ đi ngang qua. Thấy cảnh đẹp, họ dừng lại, nhờ chụp giùm mấy kiểu làm kỷ niệm. Mình bỗng ham cái máy(!)..." Một thoáng bâng khuâng anh kể tiếp: "Sau này qua nhiều biến đổi, cho đến năm 1981, mình dành dụm được ít tiền mua cái Petri. Nhưng sau đó không lâu, kẹt tiền, lại bán đi. Rồi sau đó qua 6 lần làm đơn xin vào Sở Văn hoá - Thông tin Đồng Tháp, được nhận vào làm ở Phòng thông tin cổ động, tổ chụp ảnh nhưng không hề được cầm máy lần nào. Cho đến năm 1984, mới được cấp cho một cái máy cũ để tập sự. năm 1985, chuyển công tác về Hội Văn nghệ Đồng Tháp, ở Phân hội Nhiếp ảnh, được cấp máy Pratica. được đi sáng tác thực tế cùng nghệ sĩ lão thành Mạnh Đan, Lâm Tấn Tài... Nhưng lúc đó nhiệm vụ chính của mình là...lái tắc ráng đưa mọi người đi! Mãi cho đến năm 1986, được đi dự Trại sáng tác ảnh nghệ thuật  đồng bằng sông Cửu Long tổ chức ở Long An. Đây là bài học chính quy đầu tiên". Cũng chính trong năm này, Bùi Bé Tư được chọn 1 tác phẩm dự triễn lãm toàn quốc. Để rồi sau đó - 1987, liên tục đoạy các giải thưởng: ACCU - Nhật Bản; giải I của tỉnh, huy chương bạc đồng bằng sông Cửu Long lần II, triển lãm ảnh báo chí ở Irak.

Những ngày ấy, Bùi Bé Tư với chiếc xe đạp cà khổ, rong ruổi khắp các vùng quê để săn ảnh. Những bức ảnh cứ liên tục ra đời và liên tục được giải...

Có Ä‘i thá»±c tế cùng Bùi Bé TÆ° má»›i thấy hết sá»± Ä‘am mê, chịu khó của anh. Những ngày đầu vào nghề, mặc cho anh em chế nhạo, Bùi Bé TÆ° bám theo các bậc thầy để học hỏi má»™t cách kiên nhẫn. Không quản ngại khó khăn, xả thân trong lúc săn ảnh, nhiều lần tôi đã chứng kiến Bùi Bé TÆ° leo tít lên ngọn ăng-ten đài phát thanh, truyền hình, giàn giáo xây dá»±ng, cần cẩu xáng cạp... để chụp được má»™t bức ảnh theo ý đồ. Rồi những đêm anh che tum (lều) giữa đồng sâu để chụp sếu. Lá»™i bá»™ 4 - 5 cây số từ lúc 2 giờ khuya, ăn mì khô, uống nÆ°á»›c lã, nằm ém mình hằng buổi chịu cho muá»—i Tháp Mười nổi tiếng cắn sÆ°ng cả người. Nhìn những bức ảnh sếu đầy chất thÆ¡ của anh, có ai hiểu được rằng anh đã phải chịu cá»±c nhọc biết bao để có được nó. Anh sống trong căn há»™ 16m² trong khu tập thể do Nhà NÆ°á»›c phân cho vợ anh - má»™t Ä‘iều dưỡng viên Bệnh viện Sa Đéc. Vá»›i mức thu nhập của công nhân viên, anh phải Ä‘i tìm mối chụp đám cÆ°á»›i, đầy tháng, thôi nôi...để "đầu tÆ°" thêm vào nguồn đồng lÆ°Æ¡ng viên chức văn nghệ. Chỉ vá»›i ảnh chụp về sếu thôi, anh đã bấm gần 200 cuá»™n phim. Hỏi về nguồn cảm hứng chụp sếu, anh nói: "Thuở nhỏ, mình đã sống vá»›i bò và sếu. Những con vật ấy rất thân quen vá»›i mình. Sau này khi Ä‘oàn nÆ°á»›c ngoài đến chụp, mon men theo, tò mò coi máy móc của họ ra làm sao thôi, chứ máy của mình chụp làm sao đạt?! Khi tận mắt hiểu thấu cái đẹp và tầm quan trọng của nó, mình đã mượn ống kính tê lê 600 của Lâm Tấn Tài về chụp.. PhÆ°Æ¡ng tiện không bằng người ta, nhÆ°ng thành công nhờ chịu khó, nhờ thuá»™c sếu hÆ¡n người ta..."

Bùi Bé Tư hiểu cặn kẽ tâm hồn những người dân quê mình, cũng như cảm nhận được cái thần, cái đẹp của đất trời quê mình. Quê hương ấy lọc qua ống kính của anh đã trở nên độc đáo.

Xông xáo trong sáng tác, chăm chút nâng niu từng mẫu phim, tấm ảnh, có những bức ảnh anh mất hàng tháng trời trăn trở suy nghĩ để đặt cho chúng một cái tên. Tôi hỏi đùa: "Ông quan trọng cái tên như vậy mà tên ông thì...Bé Tư. Sao không lấy nghệ danh khác đi?" Bùi Bé Tư trả lời: "Cái này quan trọng à nghe! Tên thì cha mẹ đặt sao để vậy, bởi cái tên của mình đọc lên, người ta biết mình là dân ở miệt nào liền! Còn mình thì vẫn khoái về miệt ấy cưỡi bò, săn chuột và ngủ trên đống rơm".

                                         Tạp chí THẾ GIỚI MỚI Số 103 (17-2-1997)